سماک یا همان سماق، یکی از 7سین اصلی در سفره ایرانیان هنگام لحظه تحویل سال است. این میوه خوشه‌ای، در رنگ‌های قرمز و قهوه‌ای وجود دارد که از حالت خشک و کوبیده آن به عنوان ادویه استفاده می‌شود. این گیاه حاوی ویتامین و مواد معدنی بسیاری است. یه همین دلیل، توانسته راه خود را در طب سنتی باز کند. اما سوالی ک وجود دارد این است که خواص سماق در طب سنتی چیست؟ لنداسپا قصد دارد در این مقاله، خواص سماق در طب سنتی را به شما معرفی کند.
تقریبا چیزی حدود 250 گونه سماق در سراسر جهان وجود دارد. یکی از این گونه‌ها، سماق سمی است که در اثر تماس با این نوع از سماق‌ها، جوش‌هایی ملتهب روی پوست ایجاد می‌شود. از گذشته، در آمریکا از خواص سماق برای بواسیر و به عنوان دارویی برای سوزاک و در یونان باستان، از چوب سماق برای رنگ کردن پارچه‌ها استفاده می‌شده است.
سماق چیست؟
سماق معرب کلمه سماک در پارسی است و نام یک درختچه کوهستانی است. درختچه‌های سماق حدود ۳ تا ۵ متر ارتفاع دارد و ساقه و شاخه‌ها منشعب بسیاری دارد. میوه این درخت به صورت خوشه‌ای رشد می‌کند، گرد و کرکدار است و در حالت رسیده سبز متمایل به زرد یا قرمز می‌باشد. این میوه‌ها پس از کوبیده شدن به عنوان یک چاشنی ترش مزه به همراه غذا استفاده می‌شود. همچنین به خاطر خواص سماق در طب سنتی این گیاه مورد توجه پزشکان طب سنتی قرار دارد.
سماق در نواحی مثل غرب آسیا، شرق آفریقا و نیز در آمریکای شمالی یافت می‌شود. در ایران نیز سماق در مناطقی مثل تبریز، اردبیل، خراسان، محلات، رودبار، سردشت و … رشد می‌کند. روش‌های تکثیر سماق قلمه زدن، پاجوش و بذر می‌باشد که روش پاجوش نسبت به سایرین رایج‌تر است.
خصوصیات سماق چیست؟
سماق دارای طبع سرد و خشک است. این گیاه منبع خوبی از پروتئین، آنتی‌اکسیدان، فیبر، اسید های چرب امگا 3، ویتامین C و پلی فنول می‌باشد و از آن به عنوان ادویه در خاورمیانه و مدیترانه استفاده می‌شود. 100 گرم سماق حاوی 6.2 گرم پروتئین، 6 گرم فیبر و 4.7 گرم چربی است.
خواص سماق در طب سنتی
1) خواص ضد قارچی سماق
خواص سماق در طب سنتی شامل خواص ضدقارچی، ضدمیکروبی و ضدکلسترول است. به همین دلیل، پزشکان طب سنتی توصیه می‌کنند به همراه گوشت، سماق بخورید. یکی دیگر از فواید خوردن سماق با گوشت، هضم راحت غذا است.
براساس نتایج تحقیقات چاپ شده در مجله علوم‌زیستی در سال 2011، دانه‌های سماق به دلیل خاصیت ضدقارچی باعث بهبود عفونت ریه در انسان‌ها می‌شود.
2) خواص آنتی‌اکسیدانی سماق در طب سنتی
کند شدن روند پیری یکی دیگر از خواص سماق در طب سنتی است. آنتی‌اکسیدان‌های سماق با خنثی کردن آثار مخرب رادیکال‌های آزاد باعث کند شدن روند پیری می‌شوند و از بروز بیماری‌های مزمن جلوگیری می‌کنند.
دانشمندان آمریکایی در سال 2013 به پژوهش درباره سماق بومی آمریکا پرداختند. براساس نتایج این تحقیقات، آنتی‌کسیدان سماق‌آمریکایی از اغلب میوه‌ها و سبزیجات بیشتر است. وجود پلی‌فنول‌هایی مانند آنتوسیانین‌ها و سایر فلاونوئیده در سماق‌آمریکایی باعث فعالیت بیشتر آنتی‌اکسیدان‌ها در این نوع از سماق‌ها شده است.
3) خواص سماق در طب سنتی برای کاهش قندخون در دیابت نوع 2
برای انجام این پژوهش، 41 بیمار دیابتی نوع 2 به مدت 3 ماه، روزانه 3 گرم سماق مصرف کردند. گروهی دیگر از بیماران، در این 3ماه از دارونما استفاده کردند. پزشکان بعد از گذشت 3 ماه، نمونه خون مبتلایان مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند که سطح قندخون و کلسترول بد در بدن مبتلایانی که روزانه سماق مصرف می‌کردند، کاهش پیدا کرده است. همچنین، میزان سطح آپولیپوپروتئین A-۱ در خون افزایش یافته و موجب بهبود کلسترول خوب در خون شده است.
در یک پژوهش دیگر که در سال 2013 انجام شد، متوجه شدند که سطح قندخون مبتلایانی که به مدت 1 ماه، هرروز یک کپسول گیاهی سماق به صورت ناشتا می‌خوردند در مقایسه با سایر افراد، کمتر است.
4) فواید سماق در طب سنتی برای سلامت دندان ها
برای داشتن دندان‌های سالم و پیشگیری از خونریزی لثه، مقداری سماق را به لثه و دندان‌ها بمالید. برای درمان زخم‌های دهانی و درد دندان، می‌توانید مقداری سماق را در آب خیس کرده و دهانتان را با آن شستشو دهید.
پزشکان طب سنتی معتقد هستند که سماق تازه نه تنها خواصیت ندارد، بلکه ممکن است موجب ایجاد مسمومیت در فرد شود. مصرف سماق، به دلیل طبع سرد و خشک، باعث پیشگیری از خلط خونی، اسهال خونی و اسهال صفراوی می‌شود.
همچنین، مصرف سماق در دوران قاعدگی موجب کم‌شدن حجم خونریزی در بانوان می‌شود.
5) استفاده از فواید سماق در طب سنتی برای درمان بیماری ها
هنگام مصرف سماق، آنزیم آلفا- آمیلاز در بدن مهار می‌شود. این آنزیم مسئول تبدیل نشاسته به قند‌های کوچک است و از این طریق موجب افزایش گلوکز در بیماران دیابتی می‌شود. آنزیم زانتاین اکسیدازیکی دیگر از آنزیم‌هایی است که در اثر مصرف سماق در بدن مهار می‌شود و از این طریق میزان اسید اوریک خون را کاهش می‌دهد و به درمان نقرس کمک می‌کند.
در بسیاری از کشورها از خواص سماق در طب سنتی برای درمان زخم معده و تسکین درد معده استفاده می‌شود. از سوی دیگر، تانن موجود در سماق موجب پاک‌شدگی معده و کبد می‌شود. سماق برای درمان بواسیر نیز کاربرد دارد که در مقاله بواسیر چیست می‌توانید با آن بیشتر آشنا شوید.
6) خواص سماق در طب سنتی برای لاغری شکم و کاهش وزن
سماق حاوی مقداری زیادی ویتامین C است. بنابراین گزینه مناسبی برای چربی‌سوزی و لاغری شکم به حساب می‌آید. با تهیه دمنوش لاغری با سماق، قادر به کاهش وزن خواهید بود. برای استفاده از مزایای سماق و لاغری طب سنتی می توانید از دمنوش زیر استفاده کنید.
برای تهیه دمنوش، 2 قاشق پودر سماق را در یک لیوان آب داغ بخیسانید و 10 دقیقه زمان دهید تا کامل دم بکشد. سپس آن را نوش جان کنید. برای آشنایی با انواع دیگر دمنوش‌های لاغری به مقاله «دمنوش برای لاغری شکم و پهلو» مراجعه کنید.
موارد منع سماق در طب سنتی
قبل از مصرف سماق، بهتر است موارد منع مصرف آن را که در زیر آمده است، در نظر بگیرید.
- اگر به بادام‌هندی یا مشتقات آن آلرژی دارید، از مصرف سماق خودداری کنید.
- قبل از مصرف سماق از سمی نبودن آن مطمئن شوید. سماق سمی، اغلب در رنگ‌های سفید و خاکستری یافت می‌شود.
- از مصرف سماق‌های اطراف جاده بپرهیزید؛ زیرا ممکن است توسط آفت‌کش‌ها و حسره‌کش‌ها سم‌پاشی شده باشد.
سخن پایانی
در این مقاله میوه سماق را به شما معرفی کردیم و شش مورد از مهم‌ترین خواص سماق در طب سنتی را برشمردیم. همچنین درباره موارد منع این میوه در طب سنتی صحبت کردیم. خوردن این ادویه به همراه کباب در ایران بسیار رایج است و هر ایرانی حتما یک بار آن را امتحان کرده است. با دانستن خواص این میوه شگفت‌انگیز زین پس می‌توانید بیشتر به آن توجه کنید و در صورت نیاز از خواص دارویی آن نیز بهره‌مند شوید. در خرید سماق مرغوب دقت کنید که هرچه سماق تازه تر و سرخ‌تر باشد کیفیت بیشتری دارد.
