انواع تله های شخصیتی در زندگی و آشنایی با روش درمان آن‌ها
دوران کودکی از مهم‌ترین دوران زندگی انسان‌هاست. دوره‌ای برای شروع شکل‌گیری شخصیت فردی در آینده است. همه‌ی ما در این دوران به دلیل عدم آگاهی والدین و بسیاری از عوامل بیرونی دیگر که خارج از محیط امن خانه اتفاق می‌افتد، در بخش‌هایی از وجودمان کمبود و نقص‌هایی را احساس می‌کنیم. ضربه‌ی روحی شدیدِ ناشی از حادثه‌ای ناگوار، رفتار نادرست والدین یا اطرافیان، مشکلات خانوادگی و بسیاری از عوامل دیگر باعث به وجود آمدن تله های شخصیتی در درونمان شده‌است.
تله‌های شخصیتی یا طرح‌واره که در بزرگسالی اثرات و نشانه‌های آن‌ها بارها و بارها دیده می‌شوند. نشانه‌هایی که در صورت عدم کنترل و درمان مناسب باعث بروز مشکلات فراوانی در روابط و بسیاری از بخش‌های زندگی خواهدشد. برای آشنایی با انواع تله های شخصیتی و چگونگی درمان آن‌ها با این مطلب از لنداسپا همراه شوید.
به چه چیزی تله شخصیتی گفته می‌شود؟
تله‌های شخصیتی در حقیقت الگوهای غلط رفتاری بوده که از کودکی آغاز شده و تا دوران بزرگسالی و تا زمانی که درمانی برای آن انجام نشود، به همراه فرد می‌ماند و تاثیرات بسیاری بر زندگی او می‌گذارد. این الگوهای اشتباه ناشی از حوادث و رفتارهایی است که فرد در دوران کودکی آن را تجربه می‌کند.
رفتار نادرست والدین یا اطرافیان، طرد شدن، شنیدن انتقادهای مکرر، حمایت‌های افراطی و یا در مقابل عدم توجه کافی، تنبیه، تجاوز و حتی دعواهای خانوادگی همگی می‌توانند باعث بروز رفتارهای نادرست و تله های شخصیتی مختلفی در شخصیت و وجود فرد شود. این تله‌های روانی منجر به بروز الگو یا طرح‌واره‌هایی در درونمان شده و بر چگونگی تفکر ما اثرگذار است. جهان را بر اساس آن نوع فکر ارزیابی می‌کنیم.
در دوران کودکی به دلیل حوادث گفته شده و عدم توجه به نتایج و اثراتی که بر روان کودک گذاشته می‌شود، ذهن و روان کودک برای محافظت از او در شرایط استرس‌زا تله‌های مختلف، دیدگاه و تفکر خاصی را با توجه به نوع حادثه به وجود می‌آورد.
افکار و دیدگاهی که در دوران کودکی از او محافظت کرده اما در دوران بزرگسالی با وجود خارج شدن از آن محیط ناامن همچنان در ناخودآگاه فرد باقی مانده و فرد دنیا را با همان تفکر می‌بیند. در نتیجه زمانی که فرد دچار بحران یا شرایط نامطلوبی در دوران بزرگسالی شود، همچنان آن الگوها تکرار شده و فرد رفتار و نگاهی مشابه آنچه در دوران کودکی آموخته را بروز می‌دهد.
مقاله پیشنهادی: رنگ چشم افراد چه ارتباطی با شخصیت آن ها دارد ؟
آشنایی با انواع تله های شخصیتی
تله های شخصیتی یا طرح‌واره‌ها نشانه‌های مختلفی داشته و به شکل‌های گوناگونی در فرد دیده می‌شود. نشانه‌هایی که خبر از وجود احساس نیاز شدید در فرد می‌دهد. قدم اول در درمان تله های شخصیتی ، شناخت آن‌ها و تاثیری است که بر زندگی افراد می‌گذارد. در ادامه ۱۱ نمونه از مهم‌ترین و رایج‌ترین تله های شخصیتی در زندگی را شرح می‌دهیم:
۱.رها شدگی
شخصیت کنترل گر حتی ممکن است از راه رفتن و یا حرف زدن شما هم انتقاد کند.
این طرح‌واره به شکل ترس از تنهایی و رها شدن در فرد دیده می‌شود. فرد همواره بر این باور است که عزیزانش و افرادی که در زندگی برای او مهم هستند، او را ترک خواهندکرد. هرگز نمی‌تواند یار و همراهی داشته‌باشد و برای همیشه در زندگی تنها می‌ماند. از این رو برای فرار از چنین اتفاقی تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا اطرافیان خود را در کنار خود نگه دارد. در روابط غلط و آسیب‌زا می‌ماند. هر گونه جدایی و اتمام رابطه‌ای او را به شدت آشفته کرده و ترس از تنهایی همیشگی او را نابود می‌کند. در نهایت این تلاش‌های بیش از اندازه اغلب منجر به از دست دادن اطرافیان می‌شود.
۲. بی‌اعتمادی از انواع تله های شخصیتی
افرادی با تله‌ی بی‌اعتمادی و احساسی مانند مورد سواستفاده قرار گرفتن، از بی‌اعتمادی شدید به اطرافیان رنج می‌برند. این افراد بر این باورند که دیگران همواره در تلاش برای آسیب رساندن به آن‌ها هستند. رفتارهای بدی مانند شنیدن دروغ‌های فراوان، آسیب بدنی، آزار جنسی، خیانت و بسیاری از رفتارهای نادرست دیگر که این گروه گمان می‌کنند همواره در کمین آن‌هاست.
چنین افرادی حتی به رفتار خوب دیگران هم مشکوک شده و اگر در رابطه‌ای قرار گیرند که طرف مقابل با حسن‌نیت با او رفتار می‌کند، از آن رابطه خارج می‌شوند. در مقابل احساس امنیت را در رابطه‌ای می‌یابند که مورد آسیب قرار می‌گیرند.
۳. وابستگی
این افراد معمولا در دوران کودکی مورد سرزنش و انتقادهای فراوانی مبنی بر بی‌کفایتی خود قرار گرفته‌اند. همواره بر این باور بودند که توانایی انجام هیچ کاری را ندارند و هرگز نمی‌توانند مستقل شوند.
از این رو در بزرگسالی احساس می‌کنند که هیچ‌گاه نمی‌توانند بدون کمک دیگران زندگی کنند و باید کسی را در زندگی داشته‌باشند تا به او تکیه کنند. زمانی که فردی وارد زندگی او شده و اختیار آن زندگی را به دست می‌گیرد، احساس خوشایند و آسودگی خاطری را تجربه می‌کنند.
۴. آسیب‌پذیری
افرادی که در دوران کودکی مورد حمایت و مراقبت شدید و افراطی والدینشان قرار گرفته‌اند، ممکن است در دوران بزرگسالی در این تله گرفتار شوند. این افراد بر این باورند که دنیا فضای امنی نیست. همواره ممکن است دچار آسیب و مشکل‌های فراوانی مانند مشکلات مالی، عاطفی، بیماری، جرم و جنایت‌های بسیاری شوند.
۵. عدم احساس عشق و محرومیت عاطفی
افرادی با این طرح‌واره دیدگاه درستی به عشق و مسائل عاطفی ندارند. این افراد بر این باورند که بی‌توجهی به خواسته‌های آن‌ها در روابط عاطفی امری طبیعی است. توانایی ابراز احساسات نداشته و عدم دریافت عشق و احساس از همراه خود را هم به راحتی می‌پذیرند و در رابطه می‌مانند. این افراد با گذشت زمان به افرادی سرد و بی‌روح تبدیل شده و برای برقراری روابط عاطفی هم جذب چنین افرادی می‌شوند.
در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، احساسات و رفتارهایی که نسبت به خود و دیگران دارند، به صورت مداوم تغییر می‌کند
۶. محرومیت اجتماعی
افرادی با چنین طرح‌واره‌ای به دلیل طرد شدن و انتقادهایی که ممکن است درباره ظاهر و شخصیت‌های خود دریافت کرده‌باشند، در بزرگسالی تنهایی و دوری از اجتماع را ترجیح می‌دهند. این افراد خودشان را سرشار از نقص‌هایی می‌دانند. برچسب‌هایی مانند زشتی در ظاهر، چاقی، خسته‌کننده بودن و نداشتن جاذبه‌های جنسی را درباره خود باور دارند. از این رو ترس از شنیدن چنین گفته‌هایی باعث می‌شود از افراد و گروه های دوستی دوری کنند.
۷. کمبود توانایی و وجود نقص‌های فراوان
افرادی که در کودکی برای خود واقعیشان با وجود تمام کمبودها و نقص‌ها مورد احترام قرار نمی‌گرفتند و مدام سرزنش می‌شدند و به آن‌ها گفته می‌شد که کمبودهای زیادی در رفتار و دست‌آوردهایشان وجود دارد، در بزرگسالی همواره از خود ناراضی هستند. همواره بر این باورند که نقص‌های آنان باعث شده هیچ‌کسی آن‌ها را نپذیرد و ارزشی برایشان قائل نیستند.
اختلال دو قطبی به انگلیسی با نام Bipolar disorder شناخته می شود و ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند.
۸. شکست
کسانی که در کودکی با دیگران مقایسه می‌شدند، خواهر و برادرهایشان آنان را تنبل خوانده و با افراد موفقی مقایسه می‌کردند، در بزرگسالی خودشان را شایسته موفقیت نمی‌دانند. خودشان را همواره با دیگران مقایسه می‌کنند و یقین دارند که هرگز توانایی موفقیت را نداشته و شکست را تجربه می‌کنند.
۹. اطاعت پذیری و عدم توجه به خواسته‌های خود
چنین افرادی رفع نیازهای دیگران را به نیازهای خود ترجیح می‌دهند. همواره در تلاش برای جلب رضایت دیگران از طریق اطاعت‌پذیری و انجام خواسته‌های آن‌ها علارغم خواسته‌ی قلبی خود بوده و تنها به خاطر احساس ترس و گناه این شیوه را دنبال می‌کنند. معمولا این افراد در دوران کودکی توسط فرد دیگری به ویژه والدین بسیار کنترل شده و در صورت عدم توجه به خواسته‌های او مورد تنبیه بدنی قرار می‌گرفتند. چنین افرادی در روابط عاطفی هم فردی کنترل‌گر را می‌پذیرند و مطیع هستند.
۱۰. معیارهای بالا و غیرواقعی
افرادی که در دوران کودکی به آن‌ها آموخته شده که باید در هر چیزی بهترین بوده و بهترین‌ها را به دست آورند، در بزرگسالی اهداف و خواسته‌های غیرواقعی و بسیار سختی را در ذهن خود دارند. برای به دست آوردن بهترین موفقیت‌ها در زمینه‌های کاری، مالی، موقعیت‌های اجتماعی و رفاه تلاش بسیاری داشته و حتی سلامتی، شادی و روابط عاطفی خود را در این راه هزینه می‌کنند.
۱۱. استحقاق
افرادی مبتلا به تله استحقاق، به خودشان اجازه می‌دهند به سادگی و با اطمینانی افراطی به خود درباره هر موضوعی نظرشان را بیان کنند. همواره به دنبال به دست آوردن خواسته‌های منطقی و غیرمنطقی خود بوده و هیچ توجهی به توصیه و راهنمایی دیگران ندارند. معمولا افرادی لوس و حساس در نظر گرفته شده و هیچ محدودیت یا پاسخ منفی را نمی‌پذیرند.
اختلال شخصیت خودشیفته چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
درمان تله های شخصیتی به چه روشی انجام می‌شود؟
مهم‌ترین بخش برای درمان تله های شخصیتی شناخت آن‌ها و آگاهی از وجودشان در شخصیت فرد است. اما برای این کار و درمانی صحیح باید به متخصصین این حوزه و روان‌شناس مراجعه شود. درمان‌گر در طول درمان تلاش می‌کند با فرد ارتباط نزدیکی برقرار کرده و دوران کودکی او را بررسی می‌کند؛ چراکه طرح‌واره‌ها ریشه در دوران کودکی دارند.
اگرچه برخی از تکنیک‌های طرح‌واره درمانی مانند روش رفتار درمانی شناختی (CBT) بوده اما ماندگاری بیشتری در مقایسه با روش CBT دارد. در طرح‌واره درمانی درمان‌گر تلاش می‌کند در ابتدا با مراجع ارتباط برقرار کرده و تله‌ها را شناسایی کند. فرد را از تاثیرات این طرح‌واره‌ها بر زندگی او آگاه کند و با انجام تغییراتی و آموختن روش‌های جایگزین اقدام به درمان و کاهش نشانه‌های تله‌های آسیب‌زننده در ذهن و روان فرد کند.
جمع‌بندی
تله های شخصیتی یا طرح‌واره‌ها به الگوهای رفتاری اشتباهی گفته می‌شود که بر اثر وقوع حوادث و رفتاری آسیب‌زا در دوران کودکی به بخشی از شخصیت و افکار فرد تبدیل شده‌است. این طرح‌واره‌ها توسط ذهن و روان در دوران کودکی برای محافظت از کودک به وجود آمدند اما به دلیل عدم توجه و درمان تا بزرگسالی هم در ناخودآگاه او می‌مانند و نیاز به درمانی اساسی و بنیادی دارد؛ چراکه اثرات مخرب بسیاری بر تمام بخش‌های زندگی افراد می‌گذارد. بهترین درمان تله های شخصیتی مراجعه به درمان‌گر و انجام درمان‌های تخصصی است.
