بارداری خارج از رحم چیست و چه خطراتی را به همراه دارد؟

بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده در محلی بیرون از رحم مانند لوله فالوپ قرار گیرد. این حالت از بارداری اتفاقی خطرناک و گاهی تهدیدکننده جان زنان بوده و نیاز به بررسی فوری پزشکان زنان و مامایی دارد. زمانی که تخمک در محلی خارج از رحم رشد کند، به این معناست که در نهایت جنین در محلی اشتباه رشد می‌کند. به همین علت بارداری خارج از رحم عوارض بسیار خطرناکی را به همراه دارد. دلایلی وجود دارد که باعث وقوع این وضعیت شده و می‌توان با تشخیص به موقع از بروز حوادث ناگوار پیش‌گیری کرد. برای شناخت کامل علت و علائم بارداری خارج از رحم و همچنین روش درمان آن تا انتهای مطلب پیش رو با همراه باشید.

بارداری خارج از رحم چیست و چه خطراتی دارد؟

حاملگی خارج از رحم (Ectopic Pregnancy) زمانی اتفاقی می‌افتد که تخمک بارور در محلی لانه‌گزینی می‌کند که فضای رشد وجود نداشته و بدن توانایی نگه‌داری و پشتیبانی از آن را ندارد. حاملگی خارج از رحم در لوله‌های فالوپ (فضای متصل‌کننده تخمدان و رحم)، تخمدان، حفره شکمی و دهانه رحم می‌تواند ایجاد شود. اما رشد تخمک در لوله فالوپ شایع‌تر است. بارداری خارج از رحم خطرات بسیاری برای سلامت زنان به همراه خواهدداشت. احتمال پارگی لوله فالوپ وجود دارد که می تواند باعث خون‌ریزی، عفونت و گاهی مرگ مادر شود. به همین دلیل این بیماری باید به صورت اورژانسی درمان ‌شود.

بارداری خارج از رحم چگونه اتفاق می‌افتد؟

در بارداری طبیعی تخمک به طرف لوله‌های فالوپ حرکت کرده تا درون دیواره‌های داخلی رحم کاشته شود و رشد کند. در بارداری خارج از رحم تخمک در مسیر حرکت و معمولا درون لوله‌های فالوپ مانده و در آن‌جا رشد می‌کند. آمارها نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد بارداری‌های خارج از رحم درون لوله‌های فالوپ اتفاق می‌افتد.

علت وقوع بارداری خارج از رحم

عواملی وجود دارند که مانع از رسیدن تخمک به درون رحم و ماندگاری درون لوله‌های فالوپ یا دیگر محل‌های خارج از رحم می‌شوند:

• داشتن بارداری خارج از رحم در گذشته
• سابقه جراحی لوله فالوپ
• سابقه جراحی لگن و شکم
• آسیب لوله‌های فالوپ و عفونت‌های مقاربتی (STIs)
• بیماری التهابی لگن
• آندومتریوز
• سیگار کشیدن
• سن بالای ۳۵ سال
• سابقه ناباروری
• استفاده از روش‌های کمک به بارداری مانند لقاح مصنوعی (IVF)

بارداری خارج از رحم در خانم‌هایی که از روش‌هایی مانند دستگاه آی یو دی (IUD) برای پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند هم شایع است. از این رو درصورت بارداری با وجود داشتن این دستگاه باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

انواع بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحم با توجه به محل لانه‌گزینی تخمک متفاوت هستند:

۱.بارداری لوله‌ای

شایع‌ترین نوع بارداری خارج از رحم، بارداری لوله‌ای بوده که تخمک درون لوله فالوپ کاشته می‌شود. تخمک می‌تواند در بخش‌های مختلفی از لوله فالوپ قرار گیرد که در اغلب اوقات در بخش انتهایی آن (بخش آمپولری) است.

۲. بارداری خارج از لوله فالوپ

تقریبا دو درصد از بارداری‌های خارج از رحم در بخش تخمدان، دهانه رحم و حفره شکمی اتفاق می‌افتد. در بارداری تخمدانی تخمک بارور چسبیده به تخمدان رشد می‌کند. در بارداری شکمی تخمک بارور درون شکم رشد کرده و در نهایت گاهی تخمک بارور در محلی نزدیک به دهانه رحم لانه‌گزینی می‌کند که به آن بارداری دهانه رحم می‌گویند.

۳. بارداری هتروتوپیک

در بارداری هتروتوپیک دو تخمک بارور وجود دارد که یکی از آن دو درون رحم و دیگری در محلی بیرون از رحم لانه‌گزینی می‌کند. در این شرایط بارداری خارج از رحم به دلیل داشتن علائمی مانند درد، سریع‌تر از بارداری داخل رحم مشخص می‌شود.

علائم بارداری خارج از رحم

بعضی از علائم بارداری خارج از رحم مشابه بارداری طبیعی است اما گاهی علائم شدید و خطرناکی هم در بارداری خارج از رحم ظاهر می‌شود:

• خون‌ریزی واژن
• درد در نواحی لگن، کمر و زیرشکم
• سرگیجه، ضعف و بی‌حالی

در صورت پارگی لوله فالوپ علائم زیر دیده می‌شود:

• بیهوش شدن
• فشارخون پایین
• درد در ناحیه کتف و شانه
• درد ناگهانی و بسیار شدید در زیر شکم

روش‌های تشخیص بارداری خارج از رحم

معمولا برای تشخیص بارداری خارج از رحم باید به پزشک زنان مراجعه شود. پزشک با انجام برخی آزمایشات، آزمایش خون و سونوگرافی می‌تواند تا اندازه‌ای احتمال وجود این حالت از بارداری را تشخیص دهد. برای بررسی دقیق آزمایشات دیگری هم انجام می‌شود:

• آزمایش ادرار: برای انجام این آزمایش بعد از نمونه‌برداری از بیمار، یک نوار تست را درون نمونه گذاشته تا نتیجه نهایی مشخص شود.
• آزمایش خون: آزمایش خون به منظور بررسی میزان هورمون گنادوتروپین در بدن انجام می‌شود. هورمونی که در دوران بارداری ترشح شده و با تولید مثل و عملکردهای جنسی مرتبط است. زمانی که تخمک باروری درون رحم کاشته شود، میزان این هورمون افزایش می‌‌یابد. بنابراین مقدار کم هورمون گنادوتروپین نشانه‌ای از بارداری خارج از رحم است.
• تصویربرداری اولتراسوند: نوعی سونوگرافی که با دستگاه اولتراسوند و از طریق امواج صوتی، تصویری را برای بررسی وضعیت داخلی بدن ایجاد می‌کند. از طریق این معاینه می‌توان محل کاشت تخمک را تشحیص داد.

در صورت تشخیص بارداری خارج از رحم سریعا اقدامات مربوط به درمان باید آغاز شود.

درمان بارداری خارج از رحم چگونه انجام می‌شود؟

درمان بارداری خارج از رحم به دو روش استفاده از دارو یا جراحی انجام می‌شود:

۱.دارودرمانی

یکی از داروهای رایج برای درمان بارداری خارج از رحم استفاده از داروی متوترکسات است. این دارو در صورت پاره نشدن لوله فالوپ استفاده می‌شود. متروترکسات می‌تواند از رشد تخمک بارور جلوگیری کرده و به بارداری پایان دهد. داروی تزریقی که در زمان تزریق باید مراقب بود که آسیبی به لوله‌های فالوپ وارد نشود. میزان دوز مصرف و تعداد دفعات تزریق باید با نظر پزشک زنان انجام شود.

۲. جراحی

در شرایطی که لوله فالوپ پاره شده و یا احتمال آسیب و پارگی آن وجود داشته‌باشد، ممکن است بارداری به روش اورژانسی و جراحی پایان داده‌شود. جراحی بارداری خارج از رحم معمولا به روش لاپاراسکوپی و از طریق ایجاد برش‌های کوچکی در شکم انجام می‌شود. در این روش جراح با بررسی وضعیت فالوپ ممکن است تمام لوله‌های فالوپ به همراه تخمک را از بدن خارج کرده و یا با حفظ فالوپ تنها تخمک را از درون لوله‌ها خارج کند.

بارداری طبیعی بعد از بارداری خارج از رحم

در اغلب‌اوقات خانم‌هایی که تجربه بارداری خارج از رحم داشته‌اند، می‌توانند در آینده بارداری طبیعی و موفقی داشته‌باشند. اما این اتفاق نیاز به مراقبت بیشتری داشته چراکه احتمال بروز خطرات احتمالی وجود دارد. بنابراین باید به صورت مداوم تحت نظر پزشک زنان بود. اگرچه بارداری می‌تواند در زمانی کوتاه پس از پایان بارداری خارج از رحم انجام شود، اما توصیه می‌شود حداقل سه ماه فاصله میان دو بارداری وجود داشته‌باشد.

کسانی که برای پایان بارداری خارج از رحم مجبور به برداشتن یک یا دو لوله فالوپ شده‌اند هم می‌توانند بارداری موفقی را در آینده داشته‌باشند. زیرا برای بارداری تنها به یک لوله فالوپ نیاز است. استفاده از روش IVF هم برای بارداری در شرایط آسیب یا نبود لوله‌های فالوپ امکان‌پذیر است. زیرا در این روش نیازی به حضور لوله‌های فالوپ نیست.

سخن پایانی

بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور در محلی خارج از رحم و معمولا درون لوله‌های فالوپ کاشته شود. این اتفاق می‌تواند به دلیل افزایش سن زنان، استعمال دخانیات، وجود مشکلات شکم، لگن، بارداری ناموفق و یا وجود عفونت‌های مقاربتی ایجاد شود. بارداری خارج از رحم وضعیتی اورژانسی بوده و نیاز به درمان فوری برای جلوگیری از آسیب جدی به مادر دارد. تزریق داروی متروترکسات و جراحی دو روش رایج برای درمان بوده که باید با نظر پزشک زنان انجام شود.