خشکی واژن چیست؟ از نشانه ها و علت وقوع تا تشخیص و درمان

بهداشت و سلامت اندام جنسی در خانم‌ها امر مهمی است که باید توجه ویژه‌ای به آن داشت. خانم‌ها همواره در معرض بیماری‌های زنانه متفاوتی هستند که بی‌توجهی به این بیماری ها عواقب خطرناکی برایشان به دنبال دارد. گاهی حتی کوچک‌ترین نشانه و علامتی در اندام جنسی زنان نیاز به توجه و پیگیری داشته؛ چراکه ممکن است در طولانی‌مدت به بیماری جدی ای تبدیل شود. یکی از مشکلاتی که عموما خانم‌های بسیاری با آن مواجه می‌شوند اما توجهی به آن ندارند، خشکی واژن است. مشکلی که می‌تواند بر کیفیت روابط جنسی زنان هم تاثیرگذار باشد. گاهی دلیل این بی‌توجهی، عدم آگاهی از علت خشکی واژن و شیوه درمان آن است. ما در این مقاله از لنداسپا به بررسی دقیق خشکی واژن، علائم و بهترین روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.

خشکی واژن چیست؟

خشکی واژن یا آتروفی زمانی اتفاق می‌افتد که رطوبت واژن از بین رفته و بافت آن خشک و نازک می‌شود. مشکلی دردناک که کیفیت زندگی زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در واژن خانم‌ها مایعی وجود دارد که باعث حفظ حالت ارتجاعی، رطوبت و ضخامت واژن می‌شود. علت این امر وجود هورمون استروژن است. خشکی واژن می‌تواند در هر سنی ایجاد شود اما معمولا در دوران یائسگی رایج‌تر است. زیرا یائسگی باعث کاهش ترشح هورمون استروژن و در نتیجه نازک شدن دیواره‌ها و پوشش داخلی واژن می‌شود. در هنگام خشکی واژن، رابطه جنسی، نشستن، ادرار و حتی ورزش افراد هم با درد همراه می‌شود.

نشانه‌های خشکی واژن

از رایج‌ترین نشانه های خشکی واژن که اختلال در زندگی رومره را هم به همراه دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس درد و خارش در نواحی اطراف و داخل واژن
• احساس درد و ناراحتی در زمان برقراری رابطه جنسی
• افزایش تعداد دفعات و حجم ادرار
• وجود عفونت‌های طولانی‌مدت در مجاری ادراری
• خون‌ریزی خفیف پس از رابطه جنسی
• ترشحات خفیف در واژن
• عدم تمایل به برقرار رابطه جنسی به دلیل وجود علائمی مانند درد و خون‌ریزی
• تنگی و التهاب واژن
• افزایش شدید دمای بدن و تعریق شبانه در خانم‌های یائسه
• بی‌حالی و کمبود خواب در دوران یائسگی
• جوش و آکنه به ویژه در اندام جنسی

مقاله پیشنهادی: دوش واژینال

علت خشکی واژن

برخی از مهم‌ترین علل ایجاد خشکی واژن عبارتند از:

• استرس و فشارهای روانی
• زایمان و شیردهی به نوزاد
• دیابت
• سندرم شوگرن (نوعی بیماری خودایمنی که باعث خشکی غیرعادی قسمت‌های مختلف بدن می‌شود)
• استفاده از محصولات بهداشتی و شوینده‌های قوی
• استفاده از دوش واژینال
• برخی از روش‌های پیش‌گیری از بارداری
• شیمی‌درمانی و بعضی از روش‌های درمانی بیماری مانند سرطان
• مصرف دخانیات
• جراحی‌های انجام شده برای برداشتن تخمدان
• مصرف داروهایی مانند داروی افسردگی، ضدحساسیت، داروهای ضداستروژن برای درمان فیبروم رحم و اندومتریوز
• عفونت و بیماری‌های پوستی اندام تناسلی

مهم‌ترین علت خشکی واژن کاهش میزان ترشح هورمون استروژن بوده که پس از شروع یائسگی در زنان دیده می‌شود. کاهش سطوح استروژن منجر به کاهش خاصیت ارتجاعی بافت واژن و نازکی پوشش داخلی و نواحی اطراف آن می‌شود. خشکی واژن، کاهش PH و میزان باکتری‌های مفید واژن برای مبارزه با عفونت‌های اندام جنسی را هم به دنبال دارد. گاهی علت خشکی واژن در حین رابطه جنسی، آماده نبودن زنان برای برقراری رابطه جنسی و عجله شریک جنسی است.

یکی از علت‌های خشکی واژن قبل از پریود تغییرات میزان ترشح هورمون استروژن بوده که معمولا خانم‌ها در دوران قاعدگی آن را تجربه می‌کنند. خشکی واژن در بارداری هم در برخی زنان دیده می‌شود که معمولا تا زمان پس از زایمان و شیردهی هم ادامه دارد. اما با پایان شیردهی دوباره افزایش استروژن و رطوبت بافت واژن اتفاق می‌افتد.

علت واژینیسموس چیست

روش های تشخیص خشکی واژن

با مراجعه به پزشک زنان، پزشک با بررسی سابقه پزشکی بیمار، معاینه و پرسیدن سوال‌‌هایی درباره نشانه‌ها و داروهای مصرفی، وجود خشکی واژن را بررسی می‌کند. از جمله معاینه‌هایی که برای بررسی وضعیت خشکی واژن توسط پزشک انجام می‌شود، به شرح زیر است:

• معاینه لگن خانم برای بررسی نواحی داخل واژن به منظور اطمینان از وجود قرمزی، خشکی و نازکی بافت واژن
• انجام آزمایش خون به منظور بررسی سطوح هورمون‌ها در بدن و وضعیت سلامتی خانم
• نمونه‌گیری از ترشحات واژینال برای بررسی وجود احتمالی عفونت در اندام جنسی

خطرات و عوارض خشکی واژن

یک واژن سالم برای حفظ سلامت اندام جنسی زنان باید دارای کمی رطوبت باشد، در غیراین صورت احتمال بروز مشکلات زیر وجود دارد:

• کاهش قدرت باروری زنان به دلیل کاهش اسیدیته واژن و استروژن که در نهایت باعث ازبین رفتن اسپرم مردان در محیط واژن می‌شود.
• خشکی واژن نازک شدن بافت و پوشش داخلی و خارجی واژن را به همراه داشته که باعث درد و خون‌ریزی شدید در زمان برقراری رابطه جنسی می‌شود.
• نازک شدن و بروز درد در واژن به ویژه در حین رابطه جنسی می‌تواند منجر به ایجاد اختلال واژینیسموس در برخی زنان شود.
• احتمال ابتلا به عفونت‌های ادراری (UTIs) افزایش می‌یابد.
• اختلال در میزان ترشح هورمون‌ها و کاهش PH واژن در نهایت باعث افزایش باکتری‌های مضر و در نهایت بروز عفونت‌های قارچی می‌شود.

نحوه استفاده از حلقه واژینال چگونه است

بهترین روش‌های درمان خشکی واژن

خوشبختانه برای درمان خشکی واژن روش‌های زیادی وجود دارد. روش‌هایی که به راحتی می‌توان در خانه هم آن‌ها را انجام داد.

۱.دارودرمانی و درمان با استروژن

یکی از بهترین روش‌های درمان خشکی واژن در یائسگی و پیش از آن، دارودرمانی و استفاده از استروژن یا داروهایی با عملکرد مشابه استروزن است. بهترین داروها برای درمان خشکی واژن شامل موارد زیر هستند:

• حلقه، کرم یا قرص استروژن با دوز پایین: داروهایی مانند حلقه و کرم استروژن عملکردی مشابه هورمون استروژن در بدن داشته و جایگزین آن‌ها محسوب می‌شوند. با استفاده از یک اپلیکاتور درون واژن قرار می‌گیرند. در روزهای ابتدایی درمان معمولا باید به صورت روزانه استفاده شود تا بتواند تاثیر خوبی بر کاهش درد داشته‌باشد. در ادامه با بررسی شدت و وضعیت درد ممکن است به صورت هفتگی تجویز شود. حلقه‌های حاوی استروژن در هر بار استفاده، برای سه ماه درون واژن قرار گرفته و سپس تعویض می‌شوند.
• داروی اسپمیفن یا اسفنا (Ospemifene): قرص اسپمیفن که به صورت خوراکی مصرف می‌شود، یک داروی جایگزین برای استروژن بوده که با بهبود سطح این هورمون در بدن باعث کاهش خشکی واژن و درد در زمان رابطه جنسی می‌شود.
• دهیدرواپی آندروسترون (DHEA): یکی از روش‌های موثر برای درمان خانگی خشکی واژن هنگام دخول استفاده از شیاف واژینال دهیدرواپی آندروسترون است. این دارو با عملکردی همانند استروژن باعث کاهش درد در زمان رابطه جنسی در زنان یائسه می‌شود.

پیش از استفاده از داروهای حاوی استروژن باید با پزشک خود مشورت کنید. چنین داروهایی گاهی دارای عوارض جانبی به ویژه برای افراد مبتلا به سرطان سینه و در معرض ابتلا به آن، هستند.

عمل جراحی لابیاپلاستی چیست

۲. استفاده از ژل‌های مرطوب‌کننده و روان‌کنند‌ه‌ها

محصولات مرطوب‌کننده و روان‌کننده‌ها معمولا نیازی به نسخه پزشک نداشته و به راحتی می‌توان آن‌ها را از داروخانه‌ها تهیه کرد. این محصولات با افزایش رطوبت بافت واژن باعث کاهش خشکی واژن می‌شوند. به یاد داشته‌باشید باید از محصولات مناسب برای اندام جنسی استفاده کنید. کرم و ژل‌های مرطوب‌کننده دست و صورت برای نواحی واژن مناسب نیستند. دو دسته از مرطوب کننده ها و روان کننده ها برای این منظور به کار می روند:

• مرطوب‌کننده‌های واژینال: از ژل‌های مرطوب‌کننده واژن باید هر دو تا سه روز، یک دفعه برای نواحی داخلی واژن استفاده نمود.
• روان‌کننده‌های واژینال: یکی از بهترین روش‌های درمان خشکی واژن پیش از برقراری رابطه جنسی استفاده از روان‌کننده‌ها است. این محصولات در دو نوع بر پایه آب و بر پایه سیلیکون و روغن تولید شده‌اند.

۳. استفاده از روغن زیتون

یکی از روش‌های توصیه شده برای بهبود رطوبت واژن، درمان خشکی واژن با روغن زیتون و یا سایر روغن‌های گیاهی مانند روغن انگور و روغن نارگیل است. استفاده از این روغن‌ها معمولا خطری به همراه نداشته و می‌توان از آن‌ها به عنوان یک روان‌کننده خارجی در هنگام رابطه جنسی و دخول استفاده کرد. اما روان‌کننده‌های بر پایه روغن معمولا باعث آسیب به کاندوم می‌شوند، از این رو برای پیش‌گیری از بارداری باید از روان‌کننده‌های بر پایه آب استفاده نمود.

۴. استفاده از عسل

عسل دارای خاصیت آنتی‌باکتریال و ضدقارچی است. به همین علت درمان خشکی واژن با عسل روش دیگری بوده که می‌توان در خانه انجام داد. برای این کار باید مقداری عسل را با آب گرم روان کرده و یک بار در روز واژن را با این ترکیب شست‌وشو داد.

۵. لیزر

لیزردرمانی روش دیگری است که برای درمان خشکی واژن انجام می‌شود. این روش باید با توصیه پزشک و تحت نظارت او انجام گیرد. لیزردرمانی با بهبود سلول‌های آسیب‌دیده واژن باعث درمان خشکی واژن می‌شود.

۶. رابطه جنسی

رابطه جنسی با تحریک جریان خون در اندام جنسی زنان باعث کاهش خشکی واژن می‌شود. همچنین انجام معاشقه پیش از رابطه جنسی کامل می‌تواند واژن خانم‌ها را برانگیخته و برای رابطه کامل آماده نماید.

۷. ورزش

انجام تمرینات کف لگنی و تقویت ماهیچه‌های این نواحی می‌تواند باعث بهبود خشکی واژن شود. چراکه خشکی واژن در طولانی‌مدت منجر به ضعف عضلات کف لگنی می‌شود.

۸. عدم استفاده از شوینده‌های شیمیایی

بسیاری از شوینده‌های شیمیایی به دلیل داشتن ترکیباتی قوی و معطر بودن باعث کاهش رطوبت واژن می‌شود. این محصولات با برهم زدن تعادل PH و میزان باکتری‌های اندام جنسی زنان احتمال ابتلا به عفونت‌های قارچی را هم به همراه دارند.

آیا سفید کردن واژن امکان پذیر است

چه زمانی برای درمان خشکی واژن باید به پزشک مراجعه کرد؟

معمولا خانم‌ها از صحبت درباره خشکی واژن شرم دارند. اگرچه خشکی واژن اغلب به عنوان یک بیماری خطرناک تلقی نمی‌شود اما در برخی موارد نیاز به پیگیری و مراقبت‌های جدی دارد. در شرایط زیر برای درمان خشکی واژن باید به پزشک مراجعه شود:

• عدم درمان با استفاده از روش‌های درمان خانگی
• ایجاد مشکل در برقراری رابطه جنسی
• بروز اختلال در فعالیت‌های روزمره زندگی
• ترشحات غیرعادی، خون‌ریزی و درد شدید واژن در روزهای خارج از دوران قاعدگی

سخن پایانی

خشکی واژن یا آتروفی مشکلی است که معمولا به دلیل کاهش ترشح استروژن و رطوبت واژن در خانم‌ها ایجاد می‌شود. زایمان و شیردهی، یائسگی، درمان‌های مرتبط با بیماری سرطان، مصرف برخی داروهای خاص و بیماری مانند دیابت از علل رایج بروز این اختلال در زنان است. تا به امروز برای درمان خشکی واژن روش‌های گوناگونی معرفی شده که به راحتی می‌توان بسیاری از آن‌ها را در خانه انجام داد. روش‌هایی مانند استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و روان‌کننده‌ها، داروهای حاوی استروژن و مصرف برخی داروهای خوراکی که معمولا بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند. به دلیل اهمیت سلامت اندام جنسی خانم‌ها، در صورت بروز هرگونه نشانه‌ای باید در اولین فرصت به پزشک زنان برای انجام معاینات بیشتر مراجعه شود.