اجزایی تشکیل دهنده‌ی خون :

درمان کم خونی ؟؟ در این مقاله سعی داریم اطلاعات مفیدی در راستای برطرف کردن عارضه کم خونی در اختیار شما قرار دهیم.

خون و اجزای تشکیل دهنده‌ی خون شامل پلاسما که 55 درصد و سلول‌ها که 45 درصد را در برمیگیرد، میشود. پلاسما مایعی زرد رنگ است که 91 درصد آن را آب تشکیل میدهد و مابقی آن شامل مواد مغذی، الکترولیت‌هایی مانند سدیم و پتاسیم، پروتئین‌ها، گازها، هورمون‌ها، قند و مواد زائد میشود.

سلول‌های خونی نیز شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها هستند.مقدار گلبول‌های قرمز در بدن بیشتر از گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها است و شکل آنها به اصطلاح شکل دیسکوئیدی است تا بتوانند به راحتی از مویرگ‌ و رگ‌ها عبور کند.

زمانی که عمر گلبول‌های قرمز تموم میشود در کبد تجزیه میشوند. قبل از تولد، فرآیندخون سازی به دو دسته‌ی خون سازی اولیه و خون سازی قطعی تبدیل می‌شود. درمرحله‌ی اول خون سازی قبل از تولد، در کیسه‌ی زرد اتفاق می‌افتد وتا ماه سوم بارداری ادامه می‌یابد.

مرحله‌ی بعدی خون سازی که تا یک هفته بعد از تولد ادامه پیدا می‌کند و بر عهده‌ی کبد و طحال مهاجرت می‌کنند. بعد از تولد وظیفه‌ی ساختن خون بر عهده‌ی مغز استخوان است و این چرخه تا پایان عمر فرد ادامه دارد. ساخت خون توسط مغز استخوان از ماه پنچم حاملگی آغاز میشود.

پروتئینی آهن‌دار در گلبول قرمز وجود دارد به اسم هموگلوبین. بدن شما برای ساختن هموگلوبین، که وظیفه‌ی انتقال اکسیژن را به عهده دارد، به آهن نیاز دارد. زمانی که هموگلوبین خون کاهش پیدا می‌کند گلبول‌های قرمز نیز کم میشوند و به اصلاح میگویند فرد دچار کم خونی یا آنمی شده است. در صورت کاهش هموگلوبین، سلول‌های بدن به خوبی اکسیژن را دریافت نمی‌کنند لذا میتوان گفت هموگلوبین از اجزای اصلی تشکیل دهنده‌ی خون است.

مقدار هموگلوبین در مردان بالاتر از زنان است. این مقدار در مردان 13 به بالا است و در زنان 12 به بالا است. در افراد مسن این مقدار در سطح پایین‌تری قرار میگیرد. همچنین این مقدار در نوزادان بیشتر از افراد بالغ است زیرا نوزادان به اکسیژن مصرفی بیشتری نیاز دارند و همین امر باعث افزایش هموگلوبین آنها میشود.

کم خونی به علت فقر آهن:

در این نوع کم خونی، آهن مورد نیاز هموگلوبین‌ها تامین نمی‌شود در نتیجه اکسیژن رسانی به بافت‌ها و عظلات با مشکل مواجه شده و بدن نمیتواند انرژی لازم خود را بدست آورد. این موضوع قلب را وادار به فعالیت بیشتر میکند تا بتواند خون غنی از اکسیژن را در اطراف اندام‌ها و یافت‌ها به حرکت در آورد.

به طور استاندارد بدن نیاز به 90 تا100 میلی گرم آهن در خون دارد. کمبود آهن می‌تواند منجر به علائمی شود که کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. این علائم شامل تنگی نفس، خستگی و کاهش تمرکز می‌شود. در بعضی از رژیم‌های غذایی بدن نمیتواند میزان نیاز روزانه‌ی آهن خود را تامین کند.

بهتر است برای دریافت آهن مورد نیاز بدن، مصرف غذاهایی که غنی از آهن هستند را در رژیم غذایی خود قرار دهیم. غذاهایی مانند: جگر، گوشت قرمز (به ویژه گوشت گوساله) ،تخم کدو، کشمش و خرما.

ورزش کردن و فعالیت بدنی می‌تواند زمینه جذب آهن را افزایش دهد. در صورتی که دچار کم خونی شدید هستید و از این طریق نمیتوان کمبود آهن بدن خود را جبران کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و تحت نظر پزشک از مکمل‌های دارویی و قرص آهن در کنار رژیم غذایی مناسب، استفاده کنید.

مصرف قرص آهن حتما باید با مشورت پزشک و تحت نظر او صورت بگیرد زیرا میزان افزایش آهن بدن میتواند سبب ایجاد اختلال در اعضای بدن به ویژه کبد شود.

برای درمان کمبود آهن نیاز است مصرف ویتامینC خود را افزایش دهید. این ویتامین به جذب شدن آهن در بدن کمک می‌کند. بنابراین مصرف مرکبات و غذاهای حاوی ویتامین C درکنار منابع آهن به درمان کم خونی بر اثر فقر آهن کمک بسیاری می‌کند. گریپ فروت، پرتغال، لیمو، هندوانه، توت‌فرنگی، گوجه فرنگی وکیوی منابع خوبی برای دریافت ویتامینC هستند.

برای درمان کمبود آهن خود، لازم است منابع دریافت اگزالیک اسید را محدود کنید. خوراکی‌هایی مانند: قهوه، چای، غلات سبوس دار، فرآورده‌های لبنی، شکلات و نوشابه دارای اگزالیک اسید هستند پس بهتر است مصرف آنها را محدود کنید. در مقابل غذاهای حاوی فولات، ویتامین B6 و B12 برای جذب آهن بسیار مناسب هستند. این مواد مغذی در نان های غنی شده، ماکارونی، برنج و غلات یافت می شوند.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین‌ها:

کم‌خونی مگالوبلاستیک در اثر کمبود ویتامین ایجاد می‌شود. در این نوع از کم خونی معمولا هموگلوبین فرد، زیر 12 است اما اندازه‌ی هموگلوبین از حد معمول بزرگتر است. علت ایجاد این کم خونی، کمبود اسید فولیک یا ویتامین B12و یا کمبود هردوی آنها است.

کمبود ویتامین علاوه بر ایجاد کم خونی سبب تضعیف حافظه و یا حس سوزش در دست ها و یا پاها میشود.

استفاده از غذاهایی که فاقد ریز مغذی‌ها و ویتامین‌ها  هستند و یا اینکه بدن قادر نباشد این ویتامین‌ها و ریز مغذی‌های غذا را جذب کند، میتواند از علل مبتلا شدن به کم خونی مگالوبلاستیک باشد.

کمبود فولات یا ویتامینB9یکی دیگر از علل ایجاد این کم خونی است. برای درمان کم خونی خود، بهتر است مصرف این ماده‌ی مغذی را که بیشتر در مرکبات و سبزیجات برگ سبز یافت می‌شود، را افزایش دهید. ناتوانی بدن در جذب فولات و یا داشتن رژیم غذایی که فاقد این ویتامین است، فرد را مبتلا به کم خونی میکند.

مصرف الکل باعث کاهش جذب فولات می‎‌شود همچنین مصرف بعضی از دارو ها مانند دارو‌های ضد حمله‌ی عصبی، باعث تداخل در جذب فولات میشود. در زمان بارداری میزان نیاز بدن با این ویتامین نیز افزایش پیدا کرده پس بهتر است منابع تامین ویتامین B9 را افزایش داد.

کمبود ویتامین C، یکی دیگر از عوامل ایجاد کم خونی است. همان طور که در بالا ذکر شد ویتامین C سبب افزایش جذب آهن می‌شود. از طرفی برای ساختن سلول‌های خونی، نیاز به وجود ویتامین Cنیاز داردیم.

دچار سوء تغذیه بودن، سیگار کشدن، داروهای خاص درمان سرطان و… همه سبب کاهش ویتامین C در بدن میشوند. ویتامین C مورد نیاز برای بزرگسالان هفتاد و پنج تا نود میلی گرم است و میتوان برای درمان کم خونی این ویتامین را با مصرف مرکبات، گوجه فرنگی، فلفل شیرین، طالبی، کلم بروکلی و در آخر مکمل‌های دارویی تامین کرد.

کم خونی بر اثر بیماری‌های نهفته:

همیشه کم خونی در اثر برنامه‌ی غذایی اشتباه نیست، گاهی کم خونی خود، نشانه‌ای از بیمار بودن است. به طور مثال افرادی که دارای بیماری‌های کلیوی هستند و یا دیالیزمیشوند، در معرض خطر ابتلا به کم خونی قرار دارند.

در نارسایی کلیه، هورمون اریتروپویتین که سبب تحریک مغز استخوان برای ساخت گلبول‌های قرمز است، کاهش می‌یاید و یا دیگر تولید نمی‌شود. 90درصد از این هورمون توسط کلیه‌ها تولید میشود و در طی مبتلا شدن به نارسایی کلیه، این هورمون با کاهش خود، تولید گلبول قرمز را کم کرده و موجب کم خونی می‌شود. در زمان کاهش این هورمون یکی از راه‌های درمان، تزریق زیر جلدی داروی تحریک کننده‌ی اریتروپویتین است.

بیشتر جذب مواد مغذی مصرفی شما، در روده‌ی باریک انفاق می‌افتد. افرادی که دچار بیماری‌های روده‌ی باریک می‌شوند و یا بخشی از روده‌ی باریک خود را عمل ‌کنند، در معرض شدید مبتلا شدن به کم خونی هستند.

بیماری کرون با التهاب دیواره‌ی روده نمایان میشود. این بیماری مزمن بوده و قسمت‌های گوناگون دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری بیشتر قسمت انتهایی روده باریک، هدف قرار می‌گیرد.

در این بیماری فرد دچار سوءتغدیه و اسهال میشود. همچنین در جذب مواد در روده اختلال ایجاد می‌کند و در اثر کمبود آهن و کمبود ویتامین B12 و… سبب ایجاد کم خونی میشود. در حال حاضر درمانی برای این بیماری وجود ندارد.

کم خونی ارثی:

از بیماری‌های کم خونی ارثی میتوان به کم خونی داسی شکل و تالاسمی اشاره کرد.

در بیماری کم خونی داسی شکل، گلبول‌های قرمز تغییر شکل میدهند و سفت میشوند. در این بیماری گلبول‌های قرمز تمایل دارند به صورت گروهی و خوشه‌ایی با هم حرکت کنند و همین مورد باعث ایجاد اختلال در جریان خون می‌شود. قبل از اقدام کردن به بارداری بهتر از به پزشک مراجعه کرد و زیر نظر پزشک برای پیش گیری از انتقال این بیماری به فرزند، اقدام کرد.

درحال حاظر تنها راه درمان کم خونی داسی شکل پیوند مغز استخوان که به آن پیوند سلول بنیادی نیز می‌گویند، پیوند مغز استخوان معمولا برای افراد زیر 16سال انجام می‌شود.

بیماری بعدی ما تالاسمی است که در این بیماری تعداد هموگلوبین‌ها و گلبول های قرمز در بدن بیمار، از حد طبیعی کمتر است. در بیماری‌های تالاسمی خفیف نیاز به درمان خاصی وجود ندارد اما در تالاسمی‌های شدید فرد بیمار، نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.

کم خونی آپلاستیک:

این بیماری نوع نادر و خطرناکی از کم خونی است که در آن سلول های بنیادی در مغز استخوان به اندازه‌ی کافی سلول‌های خونی تولید نخواهند کرد.نوع درمان کم خونی آپلاستیک بسته به میزان حاد بودن کم خونی است.

این بیماری در هر رده‌ی سنی ممکن است فرد را درگیر کند. در این بیماری سلول های بنیادی در مغز استخوان دچار آسیب میشوند و شایع‌ترین علت بروز آن، حمله‌ی سیستم ایمنی به سلول های بنیادی در مغز استخوان است.

برای درمان کم خونی فرد ممکن است از دارو یا پیوند مغز استخوان استفاده کنند که این مورد وابسته به میزان خفیف یا شدید بودن بیماری است.

کم خونی آپلاستیک به طور ناگهانی به سراغ فرد می‌آید و آرام بدن فرد را درگیر میکند به گونه‌ایی که ممکن است در ابتدا هیچ نشانه‌ای بروز ندهد.