کم خونی چیست؟

علائم کم خونی چیست ؟؟ کم خونی یا فقر آهن بیماری شایع بین افراد به خصوص خانم‌ها است. در خیلی موارد فرد بیمار، از کمبود آهن خون یا کم خونی خود مطلع نیست. فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که آهن معدنی بدن کاهش پیدا کند.

فقر آهن و کم خونی سبب پایین آمدن غیرطبیعی سلول‌های قرمز خون و پایین بودن هموگلوبین خون می‌شود. این  پروتئین که از اجزای مهم تشکیل دهنده‌ خون است زمانی که در خون کاهش پیدا می‌کند باعث میشود شما به اندازه کافی گلبول قرمز سالم نداشته باشید و همین موضوع باعث میشود اکسیژن کافی را به بافت‌های بدن منتقل نشود. زمانی که اکسیژن رسانی بدن به خوبی انجام نشود ضعف و خستگی در شما ایجاد می‌کند.

انواع مختلف کم خونی وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند. کم خونی می تواند موقتی یا طولانی مدت باشد و از خفیف تا شدید متغیر باشد. اگر مشکوک به کم خونی هستید به پزشک مراجعه کنید. این می تواند نشانه هشدار دهنده‌ایی بیماری جدی باشد.

در بدن یک فرد بالغ به طور متوسط 5تا6 لیتر خون وجود دارد. امروز انواع مختلفی از کم‌خونی توسط پزشکان ثبت شده است که هر کدام از آنها دلایل مربوط به خود را دارند. یکی از شایع‌ترین حالت‌های کم خونی، کم خونی فقر آهن است.

به افزایش بیش از حد سلول‌های خونی پلی‌سایتمی‌ورا میگویند. به اصطلاح فرد دارای پرخونی است و فرد پرخون ممکن است گرگرفتگی و سرگیجه را بدلیل غلیظ بودن بیش از حد خون احساس کند.

به کاهش گلبول‌های خونی، آنمی یا کم‌خونی میگویند. فرد بیمار به آنمی علائمی چون ضعف، بی‌حالی، رنگ‌پریدگی و خستگی زودرس را تجربه می‌کند که علت آن میتواند نرسیدن اکسیژن کافی به بافت‌ها و اندام‌ها باشد.

علائم کم خونی وابسته به نوع کم خونی، متفاوت است. اگر کم خونی موقت و در اثر یک بیماری دیگر باشد، ممکن است علائمی نداشته باشد و حتی فرد کم خون به هیچ وجه متوجه بیماری خود نشود.

برای همین توصیه ما این است که هر سال برای اطمینان حاصل کردن از سلامتی خود، آزمایشاتی را انجام دهید و به پزشک خود برای چک‌آپ سالانه مراجعه کنید.

علائم و نشانه‌های عمومی کم خونی:

به طور کلی علائم و نشانه‌های کم خونی شامل موارد زیر میشود :

1.خستگی:

احساس خستگی غیرمعمول یکی از علائم رایجی است که اکثر افراد دارای کم خونی آن را تجربه می‌کنند. این علائم در نبود اکسیژن مورد نیاز اتفاق می‌افتد که حاصل کمبود آهن و اسیدفولیک است.
هنگامی که بدن شما فاقد آهن مورد نیاز برای تولید پروتئینی به نام هموگلوبین است که به حمل اکسیژن به بدن کمک می کند، به شما احساس خستگی مفرط میدهد.

2.رنگ پریدگی:

رنگ پریدگی پوست در اثر عوامل مختلف می‌تواند ایجاد شود مانند : قرارگیری در معرض نور خورشید، رنگ پریدگی ذاتی پوست، سرما و سرمازدگی، شوک(به معنی افت شدید فشار خون) و انسداد شریان اندام

چشم‌ها آیینه‌ی بدن هستند، رنگ پریدگی در اثر آنمی را میتوان از قسمت داخلی پلک های پایین تشخیص داد. این رنگ پریدگی میتواند در یک قسمت از بدن مانند: صورت، لثه، داخل لب‌ها یا پلک‌های پایین، ناخن و یا در سراسر بدن ظاهر شود. هموگلوبین در خون سبب قرمزی خون میشود و در صورتی که میزان هموگلوبین کاهش پیدا کند، ممکن است رنگ و یا دمای بدن فرد را تغییر دهد.

به عنوان آزمایش میتوانید پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید، لایه داخلی چشم باید به رنگ قرمز دیده شود. اگر به رنگ صورتی یا زرد بسیار کم رنگ دیده شود، میتواند از نشانه‌های کم خونی باشد.

رنگ پریدگی در انواع کم خونی متوسط تا شدید مشاهده می‌شود.

3.تنگی نفس و ضربان قلب:

هموگلوبین خون وظیفه‌ی اکسیژن رسانی به اندام‌ها را به عهده دارد.

هموگلوبین، سلول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را در بدن منتقل کنند. زمانی که فرد دچار فقر آهن است با کمبود گلبول قرمز مواجه میشود و میزان اکسیژن رسانی به اندام‌ها کاهش پیدا میکند. همچنین ماهیچه‌ها اکسیژن کافی خود را دریافت نمیکنند. نتیجه‌ی کاهش اکسیژن در خون سبب افزایش فعالیت قلب می‌شود تا بتواند سرعت اکسیژن رسانی را افزایش دهد.

 کم خونی‌های شدید، منجر به بزرگ شدن قلب و یا نارسایی قلب میشود.

این علائم کم خونی علامتی شایع از کم خونی نیستند و زمانی که مدت زیادی مبتلا به کم خونی باشید، این نشانه‌ها خودشان را نمایش میدهند.

4.انواع سردرد و سرگیجه در اثر آنمی:

اگر در طول روز سردرد‌های شدید را تجربه میکنید، پس وقت آن رسیده علت آن‌ها را پیدا کنید و به فکر درمان آنها باشید. سردرد یکی از شایع‌ترین علائم کم خونی، است. این سردردها غالبا همراه با سبکی سر و سرگیجه همراه است.

کمبود آهن و کاهش هموگلوبین، به معنای نرسیدن اکسیژن کافی و مورد نیاز به مغز است. زمانی که اکسیژن کمتری به مغز می‌رسد، رگ‌های خونی در مغز متورم می‌شوند و باعث سردرد شما میشوند.

اگر کم خونی شما ناشی از فقر آهن باشد، فرد دچار سردردهای وخیم و برای زنان در دوران قاعدگی منجر به میگرن می‌شود. این نوع سردرد که غالبا به دلیل ایجاد اختلال در اکسیژن رسانی است، در اثر کمبود آهن و یا ویتامین B12 رخ میدهد. با مراجعه به پزشک، برای تشخیص کم خونی برای شما آزمایش خونی مینویسند، که در آن تعداد گلبول‌های قرمز و میزان آهن موجود در خون شما را بررسی میکنند. در صورت تشخیص کم خونی، پزشک برای شما قرص‌ها آهن یا مکمل‌های تقویتی تجویز می‌کند.

5.سندروم پای بی‌قرار:

سندروم پای بی‌قرار عموما قبل از خواب رخ میدهد و یکی از اختلالات خواب به حساب می‌آید. برای تکان دادن پاها در هنگام خواب نیاز به مواد معدنی مانند آهن دارید. این عارضه روی کیفیت خواب شما اثر میگذارد. بعد از مراجعه به پزشک، میزان آهن و کم خونی شما بررسی میشود.

هرچه میزان آهن خون شما پائین‌تر باشد و یا کم خونی حادتر باشد، این سندروم شدیدتر میشود. علائم این سندورم شامل احساس شدید خارش و سوزن سوزن شدن به خصوص در ساعات بعدازظهر و هنگام خواب، میشود که با راه رفتن، تكان دادن یا ماساژ پاها برطرف میشود.

این سندروم در هر سنی میتواند شروع شود و 25 درصد از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، کم خونی و فقر آهن دارند.

6.گودی و سیاهی پایین چشم:

اغلب تیرگی و سیاهی دور چشم می‌تواند در اثر خستگی و بی‌خوابی ایجاد شود اما در مواردی هم گودی زیر چشم میتواند از علامت‎‌های مبتلا شدن به فقرآهن باشد. این تیرگی‌ها به ندرت میتواند نگران کننده باشد.

7.قاشقی شدن تاخن‌ها:

یکی دیگر از علائم کم خونی، قاشقی شدن و نازک شدن ناخن‌ها است. ترکیباتی مانند آهن، زینک، مس، منیزیم، سدیم، ویتامین‌C ،ویتامین A، ویتامینD را می‌توان از ترکیبات مهمی دانست که در زیبایی و سلامت ناخن‌ها نقش دارند. در کم خونی فقر آهن، لبه‌های ناخن‌ها به سمت بیرون می‌آیند و قسمت خارجی از بستر ناخن جدا میشود. قاشقی شدن ناخن‌ها ممکن است همراه با علائمی چون خستگی، پوست کمرنگ، تنگی نفس و ضعف همراه باشد.

8.سرد شدن دست‌ها و پاها:

احساس سردی در دست‌ها و پاها هنگامی که در یک محیط سرد قرار ندارید، ممکن است برای شما بسیار اتفاق افتاده باشد. سرد شدن دست‌ها و پاها جز یکی از واکنش‌های بدن برای تنظیم درجه حرارت خود است و اساسا جای نگرانی ندارد. اما زمانی که سرد شدن دست‌ها همراه با تغییر رنگ است، میتواند یک هشدار برای سلامتی شما به حساب بیاید.
سرد شدن دست‌ها و پاها میتواند به علت عواملی چون :مشکل اعصاب، مشکل گردش خون و یا آسیب بافت دست و پا و انگشتان باشد. یکی از دلایل سرد شدن دست‌ها و پاها که میتواند به عنوان هشدار تلقی شود، کمبود اکسیژن که در اثر کمبود آهن و هموگلوبین در بدن ایجاد میشود، میتواند دما بافت و اندام را پایین بیاورد و منجر به سردشدن دست و پاها شود.

با مصرف خوراکی‌های سرشار از آهن میتوان مشکل کم‌خونی و پایین بودن دما‌ی دست و پاها را برطرف کرد.

از کبودی‌های بی‌دلیل تا کم خونی آپلاستیک:

شاید برای شما هم سوال شده باشد چرا بعضی بدن‌ها به راحتی کبود میشوند؟ چرا بعضی افراد بدون برخورد با جسمی بدن آن‌ها دچار کبودی میشود؟

زمانی که خون زیر پوست جمع می‌شود، خود را به شکل یک کبودی در سطح بدن نشان می دهد. کبودی بی دلیل بدن میتواند به دلایل متعددی اتفاق بیوفتد. یکی از آن دلیل‌ها ضعیف بودن عروق بدن است، که موجب میشود زمانی که وزنه یا جسم سنگینی را بلند میکنید رگ‌ها آسیب دیده و کبودی‌هایی در سطح بدن مشاهده شود.

همچنین کبودی بدن ممکن است در اثر مصرف داروهایی خاص باشد، که اغلب داروهای ضدافسردگی، مسکن‌ها، داروهای ضدالتهاب، داروهای حاوی آهن یا ضد آسم  ایجاد کبودی می کنند.

اما شایع‌ترین علت بروز کبودی‌های بی‌دلیل بدن، مشکلات خونی و یا کمبود مواد مغذی است. بیماری‌های خونی مانند: واریس، بیماری فون ویلبراند (نوعی اختلال خونی ارثی)، ترومبوسیتوپنی (اختلال در پلاکت های خون) یا سرطان خون میتوانند دلیلی برای کبودی‌های بی‌دلیل شما باشند. همچنین کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها به خصوص ویتامین‌، C ویتامینk و ویتامین B12 از علل بروز کبودی‌های بدون علت بدن شما هستند.

کمبود این مواد سبب ایجاد کم خونی میشود.

کبودی‌های بی‌دلیل نیز، علائم کم خونی آپلاستیک هستند. در این بیماری، کبودی‌های بدن با عواملی دیگر مانند عوامل زیر ظاهر میشود:

1. رنگ پریدگی پوست
2. خستگی
3. راش پوستی
4. خستگی
5. ضربان قلب سریع و نامنظم
6. خونریزی لثه
7. خون‌ریزی بینی
8. خونریزی طولانی مدت از یک بریدگی و غیره

این نوع کم خونی به دو دسته‌ی اکتسابی و ارثی تقسیم میشود. که حدود 75 درصد موارد افراد مبتلا به طور اکتسابی بیمار شده‌اند و دلیل بیماری مشخص نیست. دسته‌ی بعدی ما، ارثی است و از والدین به فرزندان منتقل میشود. در کم خونی آپلاستیک برخی شرایط پزشکی ارثی میتوانند به کم خونی آپلاستیک تبدیل شود. بیماری‌هایی که زمینه‌ی کم خونی آپلاستیک را ایجاد میکنند شامل:

• دیسکراتوزیس کانجنیتا
• کم خونی فانکونی
• کم خونی دایموند-بلک فان
• سندرم شواخمن-دایموند

علائم کم‌خونی دیاموند-بلک فان:

نوعی بیماری مادرزادی است که که در آن فرد گلبول های قرمز کمی دارد. علائم این بیماری:

1. نقایص جمجمه‌ای و صورت
2. ناهنجاری‌های اندام فوقانی یا شست‌ها
3. ناهنجاری‌های قلبی
4. ناهنجاری‌های ادراری و تناسلی

علائم کم خونی فانکونی:

این بیماری اصولا بر مغز استخوان تأثیر می گذارد. کم خونی فانکونی یا بیماری فانکونی که مربوط به کلیه میشود متفاوت است. در این کم خونی، بیمار تعداد سلول سفید، سلول قرمز خون و پلاکت کمتری نسبت به حالت طبیعی دارند. سلول‌های سفید ناکافی خون می توانند منجر به عفونت شوند همچنین کمبود پلاکت سبب خونریزی شدید فرد میشود. از طرفی کمبود پلاکت و گلبول قرمز، خود باعث ایجاد کم خونی میشود. علائم این بیماری در زیر بیان شده است:

1. قلب، شش ها و مجرای گوارشی غیر طبیعی
2. مشکلات استخوان (بویژه مفاصل ران، ستون فقرات یا دنده ها) می توانند باعث انحنای ستون فقرات (اسکولیوز) شوند.
3. وجود نواحی تیره بر روی پوست
4.  ناشنوایی در رابطه با غیر طبیعی شدن گوش
5.  مشکلات چشم یا پلک
6. کلیه بدرستی شکل نگرفته است.
7. از دست دادن انگشت شست، وجود انگشت شست اضافی یا بد شکل
8. مشکلات دست ها و استخو ان در پایین بازو
9. وجود استخوان کوچک یا از دست دادن استخوان در ساعد
10. کوتاه قدی
11.  سر کوچک
12. بیضه‌های کوچک

علائم کم خونی در بیماری داسی شکل:

در بیماری داسی شکل، مرگ زود به زود گلبول‌های قرمز، فرد را دچار کمبود گلبول قرمز میکند. در حال حاضر درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد. فقط میتوان آن را کنترل کرد. این بیماری ارثی است و فرد از بدوتولد به آن مبتلا میشود. کم خونی داسی شکل توسط یک جهش ژنتیکی رخ می‌دهد. جفت کرموزوم 11 حاوی ژن‌های مسئول تولید هموگلوبین نرمال می باشد و یک جهش در این ژن‌ها منجر به بیماری داسی شکل می‌شود.

علائم کم خونی داسی شکل شامل موارد زیر میشود:

1. خستگی و کم خونی
2. حملات درد
3.  تورم و التهاب دست و پا
4.  عفونت های باکتریایی
5.  جمع شدن ناگهانی خون در طحال و گرفتگی کبد
6. آسیب ریه و قلب
7.  زخم پا
8. نکروز آسپتیک و انفارکتوس استخوان (مرگ بخشی از استخوان)
9. آسیب چشم

علائم کم‌خونی همولیتیک :

سلول‌های اصلی خون سه نوع هستند که شامل گلبول سفید، گلبول قرمز و پلاکت‌ها میشود. پلاکت‌ها باعث لخته شدن و جلوگیری از خونریزی می‌شوند. گلبول‌های قرمز توسط هموگلوبین، وظیفه‌ی اکسیژن رسانی به همه قسمت‌های بدن را دارد.

وظیفه‌ی گلبول‌های سفید، تولید آنتی بادی است و این آنتی بادی‌ها به گلبول‌های سفید متصل شده و به سراسر بدن میروند تا با میکروب‌ها مبارزه کنند. حال اگر اختلالی ایجاد شود و این آنتی بادی‌ها، گلبول‌های قرمز را به عنوان عامل بیگانه شناسایی کنند، چون آن‌ها را عامل خارجی میدانند به مبارزه با آن‌ها پرداخته و از این طریق سرعت مرگ گلبول‌های قرمز نسبت به تولدشان را بیشتر می‌کنند. به این ترتیب فرد دچار کم‌خونی میشود و غلظت خون او کاهش می‌یابد.

علائم کم‌خونی همولیتیک:

علائم تالاسمی:

تالاسمی نوعی اختلال خونی ارثی است که کم خونی و خستگی را در پی دارد. مولکول های هموگلوبین از دو زنجیر به اسم آلفا و بتا ساخته می‌شوند. اگر ژن‌های مخصوص آن‌ها تحت جهش ژنی قرار بگیرند منجر به تالاسمی آلفا یا بتا می شود. علائم تالاسمی شامل:

1. خستگی
2. ضعف
3. پوست رنگ پریده یا مایل به زرد
4. بدشکلی های استخوان صورت
5. کاهش رشد
6. تورم شکم
7. ادرار تیره